Общество Правозащитников MAZLUM

                    HAVOT:

 SURHONDARYONING YOQIB YUBORILGAN  O’NSAKKIZTA TOG’LI QISHLOQLARINING BIRI TO’G’RISIDAGI HAQIQAT

Havot , Zanbek, Mezot, Tomshush, Hurvatan, Sarinavha, Shohtrud, Mo’sh, Zimchob, Zevar, Nigovot, Ustoch, Kundaijuvoz, Sumchoh, Remagot, Angariqozi , kabi o’n sakkizta  tog’li qishloq  hech sababsiz  yoqildi , aholisi Sherobod  cho’liga ko’chirildi , kaltaklandi  tahqirlandi  … qamaldi . Hech sababsiz!  Hech ayibsiz!

Asrlar bo’yi odam yashab kelgan bu qishloqlar, bog’-rog’lar zulmdan  kulga aylandi . Qadimgi qabristonlar oyoqosti  bo’ldi. Zulmdan!  Ko’z ko’rib, quloq eshitmagan zulm , tuhmat, zo’ravonlikdan !…

Stalin ham bu  darajaga bormagan edi. Ko’chirilgan ko’ylarni yoqmagan harobazorga aylantirmagan edi.

Bunday dahshatni hali tarih ko’rmagan…

Odamlar boshlaridan kechirishgan qiynoq, azob, oyoq osti qilinishlarini ham kechmish ko’rmagan…

Hozircha faqat Havot qishlog’i va uning jabrdiyda odamlari haqidagi  haqiqatni qisqacha bayon etamiz.

Qolgan o’n ettita ko’y ham ayni shundoq baloga duch bo’lgan.

Havot qishlog’i oldin Surhondaryoning Sariosiyo tumaniga boqinardi. Endilikda, tuman bo’lingach, Uzun tumaniga  qaraydi. To’g’rirog’i  bu  ko’y  haritadan o’chgan. Qolgan o’n etti qishloq ham. Hozir bularda boyo’gli, ilon, chayonlar hukmron…

Havot Uzundan 130-150 km  masofada tog’  ichkarisida ko’nim topgan edi. Odamzod paydo bo’lganidan beri u erga mashina, motosikl chiqmagan. Ulov: ot, eshak. elektr yo’q, demak televizor ham yo’q. Gaz haqida aytmasa ham bo’ladi.

Aholisining ayrim odamlari umrlari bino bo’lib hatto tuman markazlarini ham ko’rmaganlar. Aholi bug’doy, no’hot, arpa, uzum, olma, yong’oq kabi meva-cheva bilan, mol-hol bilan tirik.

To’polon daryo shunday yonlaridan shovqin-suron bilan oqadi. Yozda ham baland cho’qqilarda qor erimaydi.  Qor qorga ulanadi. Havosi Shveytsariyada ham yoq. Tiniq. Turmushlari yahshi edi. Davlatga ham foydali edi…

2000 - yilning yoz oylarida Kishtut  qishlog’ida,  21  ta  jangari paydo bo’libdi, degan gap tarq’adi. Boshqa qishloqlar qatori bu ko’y ham Havotdan bir davon, 150-200 km narida edi. Ammo bu gap Havotga etib kelmadi.  Qishloqqa 29-30 iyulda vertolyot kelgandagina eshitdilar. Vertolyotda kelgan militsiyalar: ”Oltita cho’pon yo’qolgani to’grisida biron gap quloqlaringga chalinsa xabar beringlar”- dedilar. To’plangan kishilar  “ho’p”-deyishdi.

Vertolyot qaytib ketdi.

Biroq 2000 yilning 1 avgust kuni ikkita vertolyot Havotga o’n martadan ortiq qatnadi. Tish-tirnoqlarigacha qurollangan uch yuzdan ortiq askar, zobit olib keldi. Qishloqni o’rab olib og’ochlar taglarida qo’nim topishdi. Qolgan 17 ta qishloq ham ayni shundoq holatda edi. Zobitlar Havot eliga: “Qishloqdan bir qadam chiqmanglar!” - deb buyruq berdi. “Aks holda ogohlantirmasdan otib tashlaymiz! Kishtutni 500-1000 jangari bosgan. Aholini o’ldirib, uylarini talashyapti”, deyishdi zobitlar.

Aslida esa Kishtutga 21 ta  “jangari-aktyor”  kirgan edi. To’g’rirog’I, kiritilgan edi.

Vertolyotlar askarlarga emoq tashib turdi. Qishloq ahli ham non, sut, etdan, meva-chevadan yordam berdi, “haloskorlar” ga…

25 - avgust kuni vertolyotda Uzun tumani hokimi o’rinbosari Jumaboy To’rahonov, Telpakchinor Qishloq Kengashi raisi  Yo’ldosh O’ktamov, Telpakchinor bilan Havot orasi 140-150 km, tuman MCHSi boshlig’i Abdullaevlar kelishdi. Havot elini yig’di.

-Presidentimizning qarori bilan sizlarni tuman markaziga ko’chiramiz – deyishdi.

Bu gap asrlar bo’yi yashab kelayotgan ulusga oldilariga tog’  ag’darilgandek  ta’sir  etdi.

Havot oqsoqollaridan biri, ikkinshi jahon urushi qatnashchisi, 1-guruh nogironi,  uning ikki oyog’i to’pig’idan kesilgan, bir ko’zi o’qdan teshilgan, 84 yoshli Abdulhofiz Azizov bosiqlik bilan etiroz bildirdi:

-Bizning ota-bobolarimiz, avlod-ajdodlarimiz shu erda tugilib, yashab o’tgan. Ularning qabrlari Havotda. Davlatga hech bir ziyonimiz yo’q.  Lenin ham, Stalin ham bizni ko’chirmagan. Endi mustaqillik davriga kelib, o’rislar, kommunistlar qilmagan bunday noma’qul ishni qilish qanday bo’ladi. Bir tushunmovchilikdir bu! Har yili bug’doy deydimi, meva deydimi, chorva deydimi, ishqilib davlatga ko’magimiz tegyapti. Tinch-totuv yashayapmiz.

Butun qishloq eli yig’i-sig’ilar, qahr-ga’zablar, baqir-chaqirlar bilan oqsoqolni qollab quvvatlashdi.

-Ko’chmaymiz! - deyishdi.

-Biz  yurtboshimiz gapini ikki qilolmaymiz, dedi  hokim muovini Jumaboy To’rahonov. Yoki presidentimizga qarshimisizlar?! Go’riston jimligi cho’kdi. Dunyo muzlab qoldi, go’yo… 84 yoshli Abulhofiz Azizovning gapi qimmatga tushdi. Bu haqda keyin…

Havot qishlog’I  Jo’raqul Eshmirzaev nomli jamoa ho’jaligi ihtiyorida edi. Oraliq 130-150 km. Shunga yayov, eshak, otda qatnashardi. Zarurat tug’ilganda, albatta.

-Bir anglashilmovchilik bo’lgan, bo’lmasa president bu yerlarni tinchligini buzarmidi? - dedi yana Abulhofiz Azizov.

Qishloq gapi yer bo’ldi. 25-27 avgust kunlari Jo’raqul Eshmirzaev otliq jamoa ho’jaligi markaziga, 16-son bolalar bog’chasiga ko’chirildi, qishloq. Roppa-rosa yuz ho’jalik edi. Hammasi ko’chirildi. Buning uchun vertolyot to’qqiz marta qatnadi. Besh-olti  marta yuklarga,  ham-da… yuz ho’jalik aholiga to’qqiz marta… yuz ho’jalikning yukiga besh-olti marta …yuz marta qatnaganda ham ko’p narsa qolib ketardi yuklar. Don-dun, em-hashak, sandiq-sundiq, idish-tovoq, kiyim-kechak qolib ketdi. Go’zal bog’lar, ekinzorlar, tomorqalar, imoratlar qolib ketdi.

 Ne iloj!  Prezident qarori, 18 ta qishloqqa aynan shundoq qaror. Hammasining boshiga shu kulfat tushdi. Mol-hollar haydab kelindi. Toqqa o’rgangan yuz ho’jalik bolalar bog’chasida siqilib qoldi. Qaytib ketmoqchi bo’lishdi. Yuqorida aytgandik: Butun uy-joy, molhonalarga o’t qo’yildi, kuli ko’kka sovrildi. Hali bularning boshiga bundan ham battar musibat tushishini bu sho’rpeshonalar bilishmas edi…

Noyabr oyigacha bolalar bog’chasida qolib ketdi yuz ho’jalik. Chidam bo’g’izga etdi. Ohiri o’zaro kengashib, uch-to’rttasi Surhondaryo viloyat hokimi Safar Hasanovga yo’liqishdi.  Safar Hasanov mulohazali kishi edi.

-Bu masalada qo’limdan bir nima kelmaydi, - dedi,- president qarori bir. Sizlarga Sherobod tumani dashtida uylar qurilyapti.

Ana  ko’rgulik!  Sherobod bu erdan 240 km. Dasht. Shundan so’ng ular Bahtiyor Olimjonovga uchrashdi. Viloyat hokimi ham qo’lidan hech narsa kelmasligini aytdi. Bu gapni aytishga qiynaldi u. Lekin aytdi. Aytishga majbur bo’ldi.

-Tepadan ko’rsatma bor, - dedi, -prezident qarori!..

-Biz Uzun tumanida qolaylik, yurtboshiga aytsangiz, bu erda qarindosh urug’larimiz bor, aytgan erlaringizda ishlaylik, endi bu erdan ham nasibamizni qirqmasangizlar,–deb yolvorishdi.

Biroq, president qarorini kim o’zgartira oladi. Prezident o’z oti bilan president. Yurtboshi!.. Nima desa shu bo’ladi!.. Faqat shu bo’ladi. Buni ko’rib bilib turibti hamma.

Shunga qaramasdan ayrimlar ”ko’chmaymiz, o’ldirsa ham ko’chmaymiz” - deyishdi.

Bu gaplar boshlariga ne balolar olib kelishini hali ular bilishmas edi… Hali holva edi…

Uzun  tumani hokimi Safar Hasanov ishdan olindi. O’rniga Abduvohid Turdiyev bo’ldi. Bu yurtda tuman, viloyat hokimlari paytavadek almashtirilib turilishini it ham, bit ham biladi. Viloyat hokimi Bahtiyor Olimjonov ham uyuqtirildi. Qaysi tuman, viloyat hokimi ishni qoyil qilib qo’ygan o’zi? Hammasi ikki uch yilda almashtiriladi. Shuni uddalolmaydi…Yurtboshidek qoyil qilsinlarda! O’zlaridan ko’rishsin va shukur qilishsin yana bir kori-hol bo’lmaganiga…

Uizun tumani ichki ishlar boshqarmasi boshlig’i  Sobir Hakimov hokim Abduvohid Turdiyev rahnomaligida 16-son bolalar bog’chasidan 30 ta ho’jalikni majburan avtobuslarga  tiqib, Sherobodning Istiqlol jamoa ho’jaligiga ko’chirishdi. Oti ham ajoyib: “Istiqlol…”. Shunday esada qon yig’lab ko’chishdi, zor qaqshab ko’chishdi. Majburan. Tepaning ko’rsatmasi! Shunga  qaramaay   70 ho’jalik  ko’nmadi. Asosan  chollar, kampirlar.  

Bu - yurt rahnamolarini g’azabga keltirdi. Yurtda kim ho’jayin ?!.. 

Kimlar?..

Yurt kim bilan, nima bilan tirik ?

Kimlar bilan?!..

Nimalar bilan ?!..

DHQ (SNB) bilan  IIV (Ichki Ishlar Vazirligi )  junbushga   keldi. Dekabr oyi  edi. 70 ho’jalikdan 48 kishini “sizlarga pul  beramiz” deb aldab, avto’busga, “Damas” va boshqa mashinalarga ham olishdi “Pasportlaringni ham olib olinglar“ deyishdi. Sodda kishilar chippa-chin  ishondilar. Bu - do’zahiy tuzoq edi. Ha, ha  do’zahiy tuzoq !.. Fuqoro kiymida bo’lgan  korrups’iya  hodimlari  Ziyodulla, Elmurod  va boshqalar (ular o’zlarini tanishtirmaganlar) bu qonli ishning, ashaddiy tuhmatning boshida turardilar … Sherobod, Angar, Qiziriq, KPZlariga, so’ng Termiz Ichki Ishlar Boshqarmasi  zindoniga eltdilar, 48 ta kishini, so’ng bu raqamni 54 taga  ko’paytirdilar, so’ng 74 taga. 74 ta kishi zindonga  tiqildi.

-Tinchgina ko’chsalaring bo’lardi – deydi korrupsiya – Endi o’zlaringdan  ko’rasizlar…

Ziyodulla, Elmurodlar aytishdi bu gaplarni.

Bo’yeviklarga yordam bergansizlar, shunga ko’chmayapsizlar  –  deb tahdidga o’tishdi.

Har  biriga  har urishganda  etmishtadan dubinka  urishdi.  Dubinkalar sinib ketdi. Bunga 74 ta tutqun shohid .

Jangariga  qo’shilganliklari  haqida  bir birlariga  ko’rsatmalar  berishlari,  kim  shundoq  ko’rsatma bersa qo’yib  yuborishlari  haqida  avrashdi,  hiyla- nayrang qilishdi, mislsiz qiynoqlar  bilan qonlarini  ichishdi .

-Bundoq vahshiylikni  Gitler  ham qilmagan – deyishardi. Qo’l-oyoqlari, jag’lari, qovurg’alari  singan…, qonga qorilgan  sodda, avom,  ishonuvchan  tog’lik tutqunlar  bir-birlariga,

-Qilmagan ishni  qanday  qildik, qildi deb  yozib beramiz – deyishardi  ular, –Hudodan  qo’rqinglar, rahm qilinglar,-sizlarni ham ona tuqqandir, bola-chaqalaring bordir, ota-onalaring bordir. Shavqat qilinglar. Bizning zig’ircha ham aybimiz yo’q. Buni o’zlaringiz ham bilib, ko’rib turibsizlar. Bola-chaqamizni uvoliga qolmanglar, uy-joysiz o’tirishibdi, och o’tirishibdi, hamma narsamizdan ayrildik, bu ham etmagandek bizni qamab, uryapsizlar. Sal aybimiz bo’lganida ham urib o’ldirsangizlar ham rozi edik.

Biroq?

Biroq bu yolvorish oh-nolalar jallodlarga tariqcha ham ta’sir etmadi. Oldin qirq tutqinga qora qop (niqob) kiydirib, uchoqda Toshkentga, Toshturmaga so’ng IIB zindoniga olib kelishdi. Qolganlarini ham shu yo’sinda keltirishdi.

74 tog’lini  uch oy so’roq qildi. Qayta va qayta. Hech natija chiqmadi, bunga kamida bir mashina qog’oz ketdi.

So’ng yangi narsa “ihtiro” etishdi: Plakat tuzishdi. To’p-to’pga bo’lishdi. Bu sohta qonli ishning boshida prokuror Metinboy Saidov turdi. IIB hodimlari  Farhod Qo’rboshov, Shuhrat Shamaev, Sherzod Meliqulov, Botir Tursunov, Komil Sharipov, Oybek Ergashev  kabilar qon ichishdi… Qon kechishdi… Yolg’onni, tuhmatni majburlab , ashaddiy qiynoqlar bilan majburlab yozdirishdi…

Tutqunlarni olti to’pga (guruhga) bo’lishdi. Ish borgan sari yomonlashib bordi. Ularni Abdulla Nuriy, Tohir Yo’ldosh,  Juma Namongoniylarga bog’lashdi.

-Yo tavba!  Har bandani hudo asrasin bundoq tuhmatdan, - deyishardi tog’li tutqinlar, - etti uhlab tushlarimizda  ko’rmagan narsalar bo’lyapti. Umrimizda eshitmagan, bilmagan kishilarga bizni bog’lashyapti…”

Guruhlar boshliqlari quyidagi begunoh tutqunlardan iborat:

1. Azizov Ubaydillo - o’qituvchi 33 yildan ortiq stajga ega, mahalla qo’mitasinig raisi edi.

2. Nazarov Karamiddin - 45 yoshlarida, dehqon

3. Meliboev Jabbor - 38 yoshlarda, dehqon.

4. Alimahmedov Hudoynazar - 34 yoshlarda, dehqon.

5. Ro’ziev Hikmatilla - 45 yoshlarda, dehqon.

6. Toshev Shuhrat - o’qituvchi, 25 yoshlarda.

Qolgan tutqinlar shularga bo’lindi.

 Tutqunlarga  “Boshliqlarimiz bizlarni Havotsoydan  2 soatlik yo’l   pastlikda  “Daribalo”  bilan  “Karmikat “ degan yerlarda  mashq  qildirishdi, keyin  Kishtutga  olib  borishdi”, avtomatlarda otdik,  ikki-uch marta qaytib ketdik, lekin tag’in olib borishdi”,   deb yozdirib  olishdi. Mislsiz qiynoqlar bilan. Hali kitoblarda yozilmagan  qiynoqlar  bilan  yozdirib  olishdi. Har birini gapirtirib videoga  olishdi.  Jallodlar “Doribalo”, “Karmikat“ degan erlarni  ham  tutqunlardan bilib olishgan va bundan  yomon niyatda foydalanishganini  ko’rib  turibsiz.

Qandoq qiynoqlar ?

Albatta  har bir qiynoqni (qiynoq  usulini) qog’ozga sig’dirish  qiyin. Ayrimlarini aytamiz:

1.     Tovobov  Bobomuhammad. Uning  orqasiga (ko’tiga) dubinka tiqishgan.  Ko’tanini yorib  yuborishgan. U tutqunlar kasalhonasida 2 oy o’lim bilan olishgan . Bundan tashqari  uni zanjirband qilib, cheksiz urishgan.

2.      Ubaydulloh  Azizov  (Abdulhofiz Azizovning o’g’li, urush qatnashchisi, 1-guruh nogironi) ga ham misilsiz  qiynoqlar bilan huddi shu  usulni  qo’llashgan. U ham  kasalhonada  o’lim bilan olishgan, 49 yoshda.

3.     Holmurod  Eshniyozovga  ham  ayni shu usulni  qo’llashgan. Yana ikki  oyog’ini yoqishgan. Nasilkada so’roq  bergan  u,  53 yoshda.

4.     Holbobo  Komilov. Uning olatini  yoqishgan . Yana  cheksiz  qiynoqlar …

5.     Aliev Niyozali, 1957 yilda tug’ilgan, 2-guruh  nogironi, dehqon, 6 ta bolasi bor. Uni oyog’idan osib  urgan, har kuni.

6.     Fayzulla Alimardonov. Uni  ombir bilan  badanini nimta-nimta  qilgan. Yana cheksiz qiynoqlar …

7.     Nematullo  Azizov, 44 yoshda, o’qituvchi, 25 yil stajga ega. Uning  oyoq-qo’llarining  tirnoqlarini  qo’porib  tashlashgan, yana cheksiz qiynoqlar ..

8.     Hazratqul Murodovni urib o’ldirishgan. IIV da, 2000 yil  dekabr oyida urib o’ldirishdi.

74 tutqunning  hammasiga protivogaz kiydirib, zanjirband qilib  osib, qiynab  yaltoq, olchoq  maqsadlariga erishganlar zamona jallodlari ... Mana yurtda nimalar bo’lyapti …

Qizil hochdan  komissiya  kelishi  oldidan  Toshturmadagi  sakson foiz  mahbuslarni  Tovoqsoy, Olmaliq, Chirchiq, Zangiota, Havas kabi zonalarga haydashdi. Tog’li tutqunlarni  ham 12 fevral kuni  Havasga  zanjirband etib, urib,  tepib  olib borishdi. Ularning deyarli har birining qo’liga avtomat, ayrim hollarda miltiq  berib  birma-bir  suratga tushirishdi. Faqat  bitta avtomat, faqat bitta miltiq edi, o’qsiz, buzuq. Buni sinchkov  ekspertlar darhol aniqlab oladilar …

  Tog’li tutqunlar roppa-rosa bir oy Havasda kaltaklandi. Qovurg’a, jag’, qo’l-oyoqlari sindirildi, butun tanalari  shishib, momataloq bo’lib ketdi. Kim hanuzgacha “vahobiy”ekanini yozmagan bo’lsa, ”vahobiyman” deb yozdirdi. Yana oyoq tiraganlarga  esa:

- O’liklaringni shu erdan chiqaramiz!, - deyishdi.    Murodov Hazratqulday  do’zahga jo’natamiz!!! Bizga bunday huquq berilgan. O’lsang spisat qilib tashlaymiz. Yurtimizga  barqarorlik kerak. Zarur bo’lsa mingtangni bahridan kechamiz!.. Za-to qolgan aholi tinch yashaydi…, deyishdi.

Shunga qaramay  Jabbor Meliboev, Hudoynazar  Almahmedov, Sadulla  Azizov  kabilar  “tuhmat ham evi bilan“, deb bo’yin tovlashdi. Ularni  qayta to’kka solishdi, ularga qayta protivagaz  kiydirishdi, protivagaz tagidan  gazeta  yoqishdi, oyog’idan osib qo’yib urishdi,  shift baravar  kotarib tashlab yuborishdi. Qo’vurg’a, qo’l, jag’larini  sindirishdi .. Jabbor Havos kasalhonasida operatsiya qilindi… Har qanday chidamni ham cheki bor. Yozmay ko’rishsinchi?  Ular o’lishni istardilar, qiynoqdan ko’ra o’lishni!  Lekin jallodlar bunga imkon bermay, qiynashda davom etardilar… Aftidan Jahon Qizil Hoch Komissiyasi ham o’z yurtiga ketdi. 12 mart kuni tog’li tutqunlarni tag’in bo’g’ovlab, urib, tepib, Toshturmaga eltishdi. Tog’lilar ozib-to’zib ketishdi.

Sud oldidan ularni tinch qo’yishdi. Juda og’irlari medsanchastda davolandi. Lekin 74 tutqunning hammasi umrbod sog’lig’idan ayrilgan edi…

Sho’rpeshonalardan habar olgani ota-onalari, qarindosh urug’lari, yig’lab bo’zlab kelishdi. Sherobod dashtidan 70 qari-qartang, qarz-qavala bo’lib kelishdi. Dahshatli tuhmat balosiga yo’liqqan, tirnoqcha ayblari yo’q jigarbandlarini bunday ayanchli horu-zor ahvolda ko’rishgach,

-Prezidentga chiqamiz, - deyishdi.

Bir kezlari yurtboshining respublika televideniyasida ochiq-oydin aytgan gapini eslatdi. Ularga Oybek Ergashev:

 – Onangni qozi… dodingni kimga aytasan?.., dedi.

Avom olomon, 70 kishi,  bu gapning tagiga yetmadi shekilli, shovqin-suron bilan o’z gaplarida turib olishdi:

-Prezidentga chiqamiz!

-Ho’p, - dedilar IIV hodimlari.

Mahsus avtobus olib keldilar. 70 kishi va qurollangan yasavullar  o’tirishdi unga,  so’ng shitob bilan Termizga haydashdi.

Sud oldidan Oybek, Metinboy, Farhod kabi IIV hodimlari  sal  yumshagan  bo’ldilar va:

-Tepaning topshirig’i-da…, - dedilar, - Surhondan 500 kishini olishimiz kerak edi…

Biz ijrochimizda…Ijrochilarmiz…

Bu gapni 74 tog’li tutqunning har biri tasdiqlaydi. Lekin Farhod, Shuhrat, Sherzod, Metinboy, Botir, Komil, Oybek kabi IIV hodimlari adolat oldida sakrashlari mumkin…

Sud 2000 yil 25 may kuni boshlandi. Orada bir qancha kun uzulish bo’ldi. 7 iyun kuni tugadi. Sud uzulgan kunlarni hisobga olmaganda 74 kishiga 8 kun davom etdi. Bundan dunyo kuladi. Sud tepa ko’rsatmasi asosida, sohta va yaltoqona kechdi. 74 tutqunning ashaddiy qiynoqlarni boshlaridan kechirishgani, qog’ozga majburlab yozdirishgani, videoga, suratga majburlab tushurishgani , tangri oldida el-yurt oldida hech qanday ayblari yo’q ekanligi haqida aytishdi. Sudya toza yurakli tog’liklarni bir gapini ham inobatga olmadi. Bu sho’rlik tutqunlarga advokatlar ham berilmadi. Sud paytida bir-ikkita oqlovchi qayerdandir paydo bo’ldi. Lekin shuni alohida aytish lozimki, ularning  “ish”lariga advokatlar yozilgan bo’lishi mumkin. Bu ko’zbo’yamachilikka …Tergov jarayonida tutqunlarga bitta ham oqlovchi ko’rinmadi.

Bu tragediyani kim yozgan?..

Kimlar?..

Bu haqiqat kaliti bilan ochiladi. ”Qing’ir  ishning qirq yilda ham qiyig’I  chiqadi”. Ammo buning qiyig’i yaqin zamonlarda chiqadi…

Yuqorida 2-Jahon urushi qatnashchisi, 1-guruh nogironi, urushda ikki oyog’i, bir ko’zidan ayrilgan, 84 yoshli Abulhofiz ota Azizovning chin so’zlari qimmatga tushadi degan edik. Uning honadonidan quyidagi o’n kishini qamashdi:

Azizov Murodillo - dehqon

Azizov Ne’matillo -  o’qituvchi

Azizov Ismatillo -  o’qituvchi

Azizov Sa’dillo -  o’qituvchi

Azizov Holmurod  - o’qituvchi

Azizov Astillo -  o’qituvchi

Azizov Shavkatillo - dehqon

Toshev Shuhrat - o’qituvchi

Toshev Ilhom - o’qituvchi

Bular Abulhofiz otaning farzandlari, nabiralari. Bularning har biri 10 yildan 17 yilgacha ozodlikdan mahrum etildi. Abulhofiz ota yuqori va tegishli tashkilotlarga arz etdi. Lekin ”onangni qozi ,,,” deganidek uning yozdiqlari shamolga sovrildi.

U kuyib o’ldi.

Hatto o’ligini yuvishga suv ham topilmadi.

Bir oiladan o’n kishini qamalishi aytishga oson. Ularning o’nlab bolalari otasiz, nonsiz, joysiz  qoldi…

Meliboev Jabbor honadonidan ham 5 kishi uzoq yilga ozodlikdan mahrum etildi. Bular quyidagilar:

1. Meliboev Jabbor.

2. Meliboev Qahhor,

3. Meliboev Hushvaqt,

4. Meliboev Shavkat,

5. Meliboev Nurimirza.

Bularning ham, umuman 74 tog’li mahkumning yuzlab bolalari qarovsiz qoldi.

Adolatli halq sudi  “yuqori ko’rsatmasi” oldida ojiz edi. Adolatli halq sudi emish!...

Shu begunoh qamalgan odamlar va ularning otasiz, och qolgan bolalarining ko’z yoshlari tangriga etar, yorug’ kunlar kelar, tuhmat, qorin, cho’ntak, kursi bandalari, hudosiz johillar o’zlari qazigan chuqurlarga o’zlari tushar. Bu kunlar yaqin…

Abulhofiz ota quyidagi gaplarni aytib, hayotdan ko’z yumdi:

-Tangri haq! Toshkent portlashi ham, Yangikent, Chimyon, Izbosgan(Maytuk),  Sariosiyo(Kishtut) voqealari ham o’yin. Hudosiz kishilarning o’yini. Bir, ikki, uch kishining o’yini… Elni, dunyoni bunga ishontirmoqchi bo’lishadi. Vaqtincha… Keyin butun kirdi-korlari  tag-tomitlari  fosh bo’ladi. Kishtutga 21 jangari  kirdi deydi. Bular jangari kiyimidagi yollangan kimsalar, o’z kimsalari. Ichlarida militsiyalar yo’q deysizmi? Qani ularning biri qo’lga tushdimi, qamaldimi? Yo’q. Zarurat tug’ilsa ularning bag’ridan ham kechib yuborishaveradi… Poytuhdagi “ish”chi ? Ettita begunohni o’ldirishdi. O’ldirmasa bo’lmasdi. Yovuzliklari yashin tezligida fosh bo’lar edi. Chunki ular oddiy namozhon, oddiy ishchilar edi. Haqiqatni aytishardi, haqiqat yuzaga qalqib chiqardi. Yangikent Chimyon voqealari ham yovuzona uyushtirilgan narsalar… Jangari etti, o’n, o’n besh, yigirma bir kishi bo’lib kirmaydi… Katta kuch bilan kiradi. Johillar o’ylagan darajada ular ahmoq emas. Bir davlat kuchiga etti, yigirma bir kishi kulguli… Toshkent ham Alimsoqdan qolgan ibtidoiy usul bilan portlatilmas edi… Bu narsalarni hozir el-yurt gapirib yuribti-ku… Qamash, qo’rqitish, urish, o’ldirish, aldash, tuhmat  bilan uzoqqa borib bo’lmaydi… Aqli qisqalar ohir oqibatda o’z chog’lariga o’zlari qulaydilar.

Tangri haq!..     

1 iyul 2002 yil.